شکاف کام | شکاف لب | 2 روش جدید جراحی ترمیمی
شکاف کام و شکاف لب را می توان یکی از اختلالات و نقص های مادرزادی به شمار آورد. این اختلال ناشی از عدم شکل گیری درست و طبیعی کام و لب در دوران تکامل جنین می باشد.
منظور از شکاف کام چیست؟
پیش از آنکه به شکاف کام بپردازیم و در مورد روش های درمانی توضیحاتی را ارائه کنیم، لازم است به صورت مختصر به شکاف کام بپردازیم. منظور از شکاف کام، شکافی است که در سقف دهان ایجاد شده است. این مشکل را اغلب در همان آغاز تولد نوزاد می توان تشخیص داد و درمان کرد.

منظور از شکاف لب چیست؟
منظور از شکاف لب، شکافی می باشد که در لب بالایی ایجاد می شود. در زمان تکامل جنین، اگر ساختارهای چهره به صورت طبیعی و کامل رشد نکنند، ممکن است شکاف لب رخ دهد. خوشبختانه این نقص قابل درمان است و می توان به وسیله ی جراحی برای اصلاح شکاف لب اقدام نمود.

عوامل به وجود آمدن شکاف کام
شکاف کام معمولا هنگامی ایجاد می شود که سقف دهان در زمان رشد اولیه ی جنین، به درستی و به شکل طبیعی بسته نشود. از آنجا که کام از دو قسمت سخت و نرم تشکیل شده است، هر یک از این قسمت ها می توانند دچار شکاف شوند. توجه داشته باشید که اصلاح شکاف کام قابل انجام است.
عوامل متعددی در به وجود آمدن شکاف کام مؤثر می باشند. در ادامه به مهم ترین عوامل خواهیم پرداخت:
- مهم ترین عامل شکاف کام، عوامل ژنتیکی و نیز عوامل محیطی می باشد. اختلال در عملکرد چند ژن در ایجاد این بیماری مؤثر می باشد. اگر در میان اعضای خانواده ی درجه یک شما، کسی به این مشکل دچار بوده است، لازم است با مشاوره های قبل از بارداری، ریسک بروز این بیماری مشخص گردد.
- علاوه بر عوامل ژنتیکی و محیطی که مهم ترین عوامل می باشند، برخی عادت های رفتاری و بیماری ها نیز می توانند به این مشکل و نقص منجر گردند. سیگار کشیدن در دوران بارداری از جمله عواملی می باشد که ریسک ابتلا به شکاف کام را افزایش می دهد.
- نوشیدن الکل در دوران بارداری نیز از جمله مواردی می باشد که احتمال شکاف کام در نوزاد را بالا می برد.
- استفاده از مواد مخدر در دوران بارداری
- کاهش اسیدفولیک در دوران بارداری
- ابتلا به دیابت

علل به وجود آمدن شکاف لب
مهم ترین و اصلی ترین علت به وجود آمدن شکاف لب، عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی می باشد. اما به جز این عوامل، ممکن است برخی عوامل دیگر نیز احتمال ابتلا به این نقص را افزایش دهند. در ادامه به برخی از این عوامل اشاره خواهیم کرد:
- استعمال دخانیات در زمان بارداری از جمله عواملی می باشد که ممکن است ریسک ابتلای نوزاد به شکاف لب را بالا ببرد.
- مصرف مشروبات الکلی در دوران بارداری نیز از جمله مواردی است که ممکن است زمینه ی ابتلای نوزاد به شکاف لب را فراهم نماید.
- در صورتی که مادر در زمان بارداری، دچار کمبود ویتامین آ و همچنین کمبود اسید فولیک باشد، احتمال ابتلای نوزاد به شکاف لب بالا می رود.
- ابتلای مادر به بیماری دیابت هم در مواردی می تواند زمینه ساز ابتلای نوزاد به شکاف لب باشد.
- مصرف بعضی داروها در دوران بارداری نیز خطر ابتلا به این مشکل را بالا می برد.
- اضطراب مادر نیز می تواند منجر به عارضه شکاف لب گردد.
- تغذیه ی نامناسب نیز از جمله مواردی است که ممکن است منجر به ایجاد عارضه ی شکاف لب شود.
نشانه های شکاف لب
شکاف لب در همان بدو تولد قابل تشخیص می باشد. شناخت دقیق علائم و نشانه های شکاف لب، بسیار مهم است و باعث می شود تا در زمان مناسب، اقدامات لازم جهت اصلاح شکاف لب انجام شود. از مهم ترین نشانه های شکاف لب می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- شکاف لب می تواند یک یا هر دو سمت لب ها را درگیر کند.
- شکاف لب به این صورت است که تنها یک یا دو شکاف کوچک رو لب بالایی وجود دارد. همچنین می تواند تا قسمت لثه ی بالایی نیز امتداد داشته باشد.
عوارض شکاف لب
شکاف لب باید به موقع درمان شود. تعویق زمان درمان، مشکلات بسیار زیادی را برای فرد به وجود می آورد و عوارض جانبی متعددی به همراه خواهد داشت. در ادامه به مهم ترین مشکلات و عوارض ناشی از شکاف لب اشاره خواهیم کرد.
- مشکلات گفتاری یکی از مهم ترین مشکلات ناشی از شکاف لب می باشد. معمولا صدای تولیدی این اشخاص بیشتر از راه بینی می باشد و برای همین صدایی تودماغی دارند.
- تغذیه ی سخت و دشوار یکی از اصلی ترین مشکلات مبتلایان می باشد. نوزادان دارای شکاف لب برای مکیدن سینه مادر با سختی ها بسیاری رو به رو هستند.
- احتمال ابتلا به عفونت گوش
- مشکلات مربوط به دهان و دندان
چگونگی اصلاح شکاف لب
از آنجا که شکاف لب بلافاصله پس از تولد مشخص می گردد. پزشک از همان آغاز اقداماتی را جهت اصلاح شکاف لب انجام خواهد داد. هدف از اصلاح شکاف لب، بهبود توانایی های فرد می باشد. این توانایی ها شامل توانایی تغذیه، ارتقای توانایی های گفتاری، شنوایی و همچنین بهبود وضعیت ظاهری می باشد.
مجموعه پزشکانی که جهت رفع این مشکل با یکدیگر همکاری می کنند، عبارتند از: جراح فوق تخصص پلاستیک، متخصص گوش، حلق و بینی، دندانپزشک اطفال، پزشک متخصص کودکان، گفتار سنج و …
رفع نقص مادرزادی شکاف لب ارتباط مستقیمی با وضعیت کودک دارد. پزشک علاوه بر اصلاح اولیه ی این نقص، جراحی های تکمیلی را نیز تا رسیدن به وضعیت مطلوب و بهبودی اثربخش بیمار ادامه خواهد داد.
در این جراحی، ابتدا کودک تحت بیهوشی عمومی قرار خواهد گرفت. به منظور اصلاح شکاف لب، دو طرف شکاف برش می خورد و سپس بخیه زده می شود. جراحی های ترمیمی نیز به منظور اصلاح وضعیت ظاهری و همچنین بهبود عملکرد طبیعی و ساختار مطلوب لب ها انجام می گردد.
به منظور انجام اصلاح شکاف لب بهتر است در 3 الی 6 ماه نخست زندگی کودک اقدامات جراحی انجام شود. جراحی های تکمیلی نیز لازم است بین سنین 2 سالگی تا سال های اول نوجوانی فرد انجام گردد.

چگونه می توان شکاف کام را تشخیص داد؟
با پیشرفت علم پزشکی می توان با استفاده از روش هایی شکاف کام را در دوران بارداری تشخیص داد. به یاری امواج اولتراسوند این تشخیص در دوران بارداری امکان پذیر می باشد. هنگامی که پزشک تشخیص دهد که فرزند شما در رحم، دارای شکاف کام می باشد، تلاش می کند تا بخشی از مایع آمنیوتیکی را که کودک شما را در برگرفته و احاطه کرده است، برای نمونه بردارد و آن را مورد آزمایش قرار دهد.
چگونگی اصلاح شکاف کام
اصلاح شکاف کام ارتباط مستقیمی با میزان و شدت این مشکل دارد. پزشک در آغاز میزان و شدت شکاف کام را بررسی می کند. سپس فرایند درمان شروع می شود. این فرایند شامل بستن شکاف و بازسازی صورت می باشد. در این فرایند ممکن است چندین بار، اعمال جراحی زیبایی انجام شود تا مشکلات ظاهری برطرف گردند. در فرایند عمل شکاف کام، گروهی از متخصصان گوناگون با یکدیگر همکاری می کنند.
متخصصان این گروه عبارتند از: جراح فوق تخصص پلاستیک، جراح دهان و دهان و متخصص ارتودنسی. همچنین در صورتی که شکاف کام باعث شده تا فرد دچار مشکلات گفتاری گردد، گفتار درمان نیز به کمک بیمار خواهد شتافت.
مناسب ترین زمان برای انجام جراحی شکاف کام، در سال اول زندگی فرد می باشد. البته در مواردی ممکن است که فرد در دوران نوجوانی نیاز به جراحی های ترمیمی و بازسازی پیدا کند.

معمولا به منظور اصلاح شکاف کام، پزشک سن 6 تا 18 ماهگی را پیشنهاد می کند. در هنگام عمل، بافت ها و ماهیچه هایی که در دو سمت سقف دهان یا کام هستند، کاملا به هم متصل می شوند. در نتیجه شکاف به صورت کامل بسته خواهد شد. توجه داشته باشید که ممکن است روند ترمیم در عمل شکاف کام، کمی زمان بر و طولانی باشد. زیرا در صورت عدم همکاری کودک، ممکن است که روند درمان و ترمیم با مشکلاتی همراه گردد و به همین دلیل نیز طولانی شود.
مراقبت های پس از عمل شکاف کام
به منظور تسریع در روند بهبودی و حصول بهترین و مطلوب ترین نتایج، لازم است مراقبت های زیر با دقت انجام شود:
- پس از عمل، کودک روی شکم بخوابد.
- به هنگام تغذیه، به جای قاشق از فنجان استفاده شود.
- توجه داشته باشید که محدودیت های حرکتی پس از عمل به دقت رعایت شود تا بهبودی کامل حاصل گردد.
- کودک تا مدتی پس از عمل باید از مواد غذایی نرم استفاده کند.
منبع : https://www.webmd.com/oral-health/cleft-lip-cleft-palate